Máy phay là một trong những loại máy phổ biến nhất tại các xưởng gia công cơ khí hiện nay. Nó được chia thành hai loại chính là máy phay ngang và máy phay đứng. Trong đó, mỗi loại đều sở hữu những đặc điểm riêng, phù hợp với các ứng dụng nhất định. Trong bài viết sau, AC TECH sẽ chỉ ra sự khác biệt giữa hai loại máy này, ưu và nhược điểm của từng loại để giúp bạn lựa chọn được loại máy phù hợp.
1. Máy phay ngang là gì?
Máy phay ngang là loại máy có trục chính song song với bàn máy. Trên nhiều máy phay ngang có thêm bàn chia độ cho phép phay ở các góc khác nhau. Loại máy này tương thích với gia công các chi tiết lớn, có độ chính xác cao hoặc gia công chi tiết số lượng lớn, nhiều mặt.
Máy phay ngang thường được dùng để gia công các mặt phẳng, mặt phẳng nghiêng và rãnh khác nhau. Một số máy được trang bị thêm động cơ cho bàn máy, giúp phôi có thể di chuyển đồng bộ với trục nhằm hỗ trợ phay các chi tiết có dạng xoắn ốc như bánh răng dạng hypoit. Loại máy này phù hợp cho việc gia công các vật liệu nặng, kích thước lớn, rãnh dày hơn hoặc sâu hơn.
2. Máy phay đứng là gì?
Máy phay đứng là loại máy gia công cơ khí có trục chính được lắp theo chiều dọc, vuông góc với bàn máy. Loại máy này tương thích với nhiều loại dao như dao phay ngón, dao phay mặt đầu, dao phay đĩa,… Máy có khả năng gia công nhanh, giúp tăng năng suất gia công cho nhà máy.
Dựa theo cấu tạo, máy phay đứng được chia thành hai loại:
- Máy phay công xôn (consol): có trục chính cố định và bàn máy di chuyển theo hướng vuông góc và song song với trục chính. Việc này giúp dao phay tiếp xúc với phôi để thực hiện quá trình cắt. Bàn máy di chuyển theo hai trục XY. Loại máy này thường được dùng để gia công các chi tiết nhỏ.
- Máy phay giường: có kích thước bàn máy rất lớn, cho phép gia công các phôi lớn. Bàn máy của máy phay giường chỉ di chuyển vuông góc với trục chính theo trục Y. Trong khi đó, trục chính có thể di chuyển qua lại theo trục X và lên xuống theo trục Z.
3. Ưu điểm và nhược điểm của máy phay ngang
3.1. Ưu điểm
- Thoát phoi tốt hơn: cấu trúc của máy cắt ngang hỗ trợ việc thoát phoi tốt hơn. Nhờ đó, có thể hạn chế được những sự cố về phoi trên máy.
- Hoạt động ổn định hơn: cấu trúc máy phay ngang cứng vững nên ít bị rung động và lệch hướng hơn máy phay đứng.
- Năng suất gia công cao hơn: nhờ khả năng thoát phoi tốt và tính hoạt động ổn định, máy phay ngang cho phép gia công nhanh hơn, giúp gia tăng hiệu suất làm việc.
- Độ sâu cắt cao hơn: máy phay ngang có khả năng gia công các vết cắt sâu hơn với thời gian nhanh hơn so với máy phay đứng.
- Khả năng xử lý các hình dạng phức tạp: máy phay ngang có khả năng gia công các chi tiết có hình dạng phức tạp. Ví dụ như hình xoắn ốc của các bánh răng dạng hypoit.
- Thích hợp để gia công phôi nặng và có kích thước lớn.
3.2. Nhược điểm
- Giá thành cao hơn: chi phí đầu tư và chi phí bảo trì máy phay ngang cao hơn so với máy phay đứng. Đó là lý do máy phay ngang phổ biến hơn ở các doanh nghiệp quy mô lớn.
- Khó vận hành hơn: do đặc điểm về cấu trúc máy mà máy phay ngang đòi hỏi những người có chuyên môn cao mới có thể vận hành.
4. Ưu điểm và nhược điểm của máy phay đứng
4.1. Ưu điểm
- Chi phí thấp hơn: chi phí đầu tư và bảo dưỡng máy phay đứng không cao. Điều này cho phép cả các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể đầu tư máy phay đứng vào dây chuyền sản xuất.
- Dễ dàng sử dụng máy: nhờ thiết kế nhỏ gọn, cung cấp khả năng quan sát tốt cho người vận hành, máy phay đứng được coi là loại máy dễ dàng sử dụng.
- Khả năng gia công đa dạng: máy phay đứng có khả năng gia công nhiều vật liệu theo nhiều yêu cầu khác nhau.
4.2. Nhược điểm
- Năng suất gia công thấp hơn: so với máy phay ngang, máy phay đứng có khả năng loại bỏ vật liệu thấp hơn và không thể gia công trên các phôi lớn. Vì vậy, máy phay đứng có năng suất gia công thấp hơn máy phay ngang.
- Độ sâu cắt hạn chế: gia công các rãnh sâu không phải là lợi thế của máy phay đứng. Vì vậy, máy phay đứng sẽ mất nhiều thời gian hơn để gia công một rãnh sâu so với máy phay ngang.
5. Phân biệt máy phay đứng và máy phay ngang
Sau đây là bảng so sánh các điểm nổi bật giữa máy phay đứng và máy phay ngang:
| Tiêu chí | Máy phay đứng | Máy phay ngang |
| Hướng trục chính | Trục chính theo hướng thẳng đứng, vuông góc với bàn máy | Trục chính theo hướng ngang, song song với bàn máy |
| Dạng hình học của dao phay | Thông thường, dao có hình trụ dài và mỏng | Dao ngắn hơn và dày hơn, có khả năng cắt sâu hơn và gia công phôi kích thước lớn |
| Đặc điểm gia công | Chính xác hơn khi gia công các chi tiết nhỏ, khó gia công các vết cắt sâu | Dễ dàng tạo ra các vết cắt sâu Máy hoạt động trơn tru, ít rung hay lệch hướng |
| Khả năng loại bỏ vật liệu | Khả năng loại bỏ vật liệu ở mức trung bình | Loại bỏ vật liệu tốt nhờ khả năng thoát phoi tốt |
| Ứng dụng gia công | Phù hợp gia công một mặt, gia công rãnh then với độ sâu vừa phải | Phù hợp gia công các mặt phẳng, góc xiên, các rãnh sâu |
| Chi phí | Chi phí đầu tư và bảo trì ở mức trung bình, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể đầu tư | Chi phí đầu tư và bảo trì khá cao, phù hợp cho các doanh nghiệp quy mô lớn |
